Dân ca ví, giặm xứ Nghệ – Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại

Dân ca ví, giặm là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người dân xứ Nghệ. Với những làn điệu mộc mạc, sâu lắng, dân ca ví, giặm đã trở thành hơi thở và linh hồn của mảnh đất và con người nơi đây. Được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2014, dân ca ví, giặm đang đứng trước thách thức của thời đại. Nhiều nghệ nhân, lớp trẻ, các câu lạc bộ, đoàn nghệ thuật ở Nghệ An đã và đang nỗ lực để mạch nguồn quý giá ấy không ngừng chảy, mãi ngân vang trong đời sống hiện đại.

Thế hệ trẻ yêu ví, giặm

Hiện nay, tại Nghệ An, lớp truyền dạy dân ca ví, giặm cho học sinh có năng khiếu trong cộng đồng đang được tổ chức. Trong 12 ngày tham gia khóa học, các em được tìm hiểu về những đặc điểm, tính chất của làn điệu ví, giặm, thực hành làn điệu ví, giặm, làn điệu hò, làn điệu cải biên… Hai anh em Nguyễn Công Anh (14 tuổi) và Nguyễn Công Minh (9 tuổi) đã tiếp tục theo đuổi và học tập hát dân ca một cách nghiêm túc. Em Hoàng Trà My (16 tuổi) tham gia lớp học để hiểu sâu hơn về kỹ thuật của những làn điệu, cách hát làn điệu đó đúng tính cách nhân vật và nội dung tác phẩm.

Để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, tỉnh Nghệ An đã mở lớp truyền dạy dân ca ví, giặm cho học sinh có năng khiếu trong các trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn. 36 học sinh tham gia lớp truyền dạy hôm nay được tuyển chọn từ 130 xã, phường trên địa bàn tỉnh. Đó là những học sinh thực sự đam mê và có năng khiếu với dân ca ví, giặm.

Bảo tồn, gìn giữ dân ca

Bảo tồn ví, giặm không chỉ dừng lại ở lưu giữ mà còn phát huy trong đời sống đương đại. Tại cộng đồng, các nghệ nhân trực tiếp truyền dạy cho con cháu, thế hệ trẻ trong gia đình, làng xóm, câu lạc bộ. Nghệ nhân Nhân dân Võ Thị Hồng Vân, Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca ví, giặm Ngọc Sơn, xã Xuân Lâm đã mở nhiều lớp chiêu sinh các em nhỏ khắp vùng, miền để dạy hát dân ca.

Tỉnh Nghệ An thường xuyên tổ chức liên hoan, hội diễn, chương trình biểu diễn dân ca ví, giặm tại địa phương, lễ hội truyền thống, sự kiện văn hóa. Từ đó, các đoàn nghệ thuật, câu lạc bộ dân ca có dịp học hỏi, giao lưu và trao đổi kinh nghiệm. Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh có nhiều giải pháp tiếp nối và phát triển ví, giặm trong bối cảnh hiện đại.

Thách thức trong bảo tồn

Quá trình bảo tồn ví, giặm đối mặt không ít thách thức. Đó là nguy cơ mai một do thế hệ nghệ nhân cao tuổi ngày càng ít đi, thế hệ trẻ ít mặn mà, kinh phí hoạt động, địa điểm luyện tập, trang phục, nhạc cụ…; sự thiếu hụt đội ngũ kế cận không chỉ là người hát mà còn thiếu người sáng tác, người nghiên cứu, người tổ chức hoạt động liên quan đến ví, giặm.

Để giữ gìn và phát huy giá trị của dân ca ví, giặm, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Với những nỗ lực không ngừng, hy vọng dân ca ví, giặm sẽ tiếp tục được lưu truyền và phát triển trong đời sống hiện đại.

Lễ hội truyền thống mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2025 sẽ chính thức diễn ra từ ngày 1 đến 11 tháng 10, với điểm nhấn là chương trình nghệ thuật thực cảnh ‘Uy linh Kiếp Bạc – Côn Sơn’. Chương trình này ứng dụng công nghệ thực tế ảo và ánh sáng để mang lại một trải nghiệm mới mẻ cho người tham dự. Sự kiện này gắn liền với các hoạt động tưởng niệm 725 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và 583 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi.

Đặc biệt, lễ hội năm nay cũng là dịp để công bố Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Lễ hội sẽ bao gồm các hoạt động chính như lễ tưởng niệm, khai hội mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2025, công bố Di sản thế giới và Lễ khai ấn Đức Thánh Trần. Sự kiện này dự kiến sẽ thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương, cũng như vinh dự được đón tiếp đại diện UNESCO, các đại sứ quốc tế, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các bộ ngành Trung ương và địa phương.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc trải rộng trên 3 tỉnh, thành phố gồm Quảng Ninh, Hải Phòng và Bắc Ninh, với 12 điểm di tích. Trong đó, 5 điểm di tích tại thành phố Hải Phòng là những di tích lịch sử, danh thắng tiêu biểu, đang bảo lưu những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học đặc sắc không chỉ của Việt Nam mà còn mang giá trị nổi bật toàn cầu.

Chương trình nghệ thuật thực cảnh ‘Uy linh Kiếp Bạc – Côn Sơn’ sẽ là một trong những điểm nhấn của lễ hội, với việc ứng dụng công nghệ ánh sáng và thực tế ảo, không gian lễ hội sẽ được mở rộng đến sông Lục Đầu. Sự kiện này hứa hẹn sẽ mang lại một trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho người tham dự.

Với những hoạt động thiết thực và ý nghĩa, lễ hội truyền thống mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2025 sẽ là một sự kiện văn hóa quan trọng, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích lịch sử, danh thắng trên địa bàn tỉnh Hải Dương và các tỉnh, thành phố khác. Đồng thời, sự kiện này cũng sẽ thúc đẩy phát triển du lịch, tăng cường giao lưu văn hóa giữa các địa phương và góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.