Mạt chược, một trò chơi giải trí truyền thống của Trung Quốc, đang dần mai một trong thời đại hiện đại. Không chỉ là một trò chơi, mạt chược còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, gắn liền với lịch sử và truyền thống của cộng đồng Hoa kiều trên khắp thế giới.

Trẻ em thường học chơi mạt chược trong những dịp Tết Nguyên đán cùng gia đình, trong khi người lớn tuổi có thể chơi quanh năm. Các bộ mạt chược cổ thường được làm từ gỗ, ngà voi hoặc tre, được cắt, đánh bóng, khắc và tô màu thủ công. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn quân bài được sản xuất hàng loạt tại các nhà máy ở Trung Quốc đại lục.

Tại Hong Kong, mạt chược không chỉ là một trò chơi mà còn là một phần của di sản văn hóa. Suốt hơn bốn thập kỷ, Ho Sau-Mei, 68 tuổi, gắn bó với cửa tiệm Kam Fat Mahjong do cha bà sáng lập từ năm 1962. Cửa tiệm nhỏ nằm dưới cầu thang trong hẻm rộng chưa đầy 2m này là nơi lưu giữ truyền thống làm mạt chược thủ công.

Mei cho biết bắt đầu học nghề từ năm 13 tuổi. Vào những năm 1970-1980, các nghệ nhân từ Trung Quốc đại lục từng sang Hong Kong trao đổi kỹ thuật, giúp nghề khắc mạt chược thủ công phát triển thịnh vượng. Vào thập niên 1960, Hong Kong có hơn 20 nghệ nhân khắc mạt chược, thậm chí có cả hội nghề nghiệp chính thức.

Tuy nhiên, hiện tại thành phố này chỉ còn vài người theo nghề, và Mei là nữ nghệ nhân duy nhất còn hành nghề. Mỗi sáng trước 10h, nữ nghệ nhân đã ngồi vào chỗ, xếp sẵn khay gỗ với những quân bài bằng nhựa và chuẩn bị các dụng cụ chuyên dụng để khắc.

Mỗi bộ mạt chược gồm 144 quân, chia làm bốn loại như cây tre, chấm tròn, chữ Hán, gió (đông, tây, nam, bắc) và các quân đặc biệt như hoa, rồng, tứ quý. Bên cạnh những quân cờ truyền thống, bà cũng làm những quân cờ mạt chược sáng tạo với nhiều loại hình vẽ.

Nghệ nhân dùng những dụng cụ khắc truyền thống với đầu mũi khác nhau để khắc từng ký tự, họa tiết lên quân bài, kẹp chặt giữa ngón cái và ngón giữa. Mỗi bộ mạt chược làm tay mất khoảng 10 đến 14 ngày để hoàn thành, có giá khoảng 245 USD (khoảng 6,5 triệu đồng).

Desde khi Hong Kong chuyển từ trung tâm sản xuất sang trung tâm tài chính vào thập niên 1990, ngành làm mạt chược thủ công cũng dần biến mất. Cửa tiệm không có hệ thống đặt hàng online. Khách muốn mua phải gọi điện hoặc tới trực tiếp.

Bà Mei ghi đơn hàng bằng tay trên một cuốn sổ cũ kĩ. Hiện nghệ nhân chỉ làm việc đến khoảng trưa vì không còn đủ sức làm cả ngày nữa. Bà nói chưa muốn nghỉ hưu vì buồn và không biết làm gì.

Trong ngày, một khách hàng người Anh gọi đến hỏi về đơn hàng vợ anh đặt cách đây vài tuần. Bà Mei nhờ người phiên dịch, tìm số điện thoại trong sổ, và xác nhận bộ bài sẽ hoàn thiện trong tuần tới.

Theo bà Mei, khi còn trẻ bà thường chơi mạt chược với anh chị em trong nhà, nhưng hiện không còn nhiều thời gian, chỉ thỉnh thoảng mới nhận lời mời từ bạn cũ. Hằng năm, sinh viên và nhà báo vẫn đến tìm hiểu, nhờ đó nghề của bà được nhiều người biết đến dù đang dần mai một.

Từng nhận nhiều lời đề nghị học nghề từ nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa, nhưng bà Mei đều từ chối vì chưa có hứng dạy và muốn làm theo cách và nhịp độ riêng của mình. ‘Tôi không biết còn làm được bao lâu nữa nhưng chừng nào còn cầm được dụng cụ, tôi vẫn sẽ tiếp tục’, bà nói.

Nikoi, một hòn đảo tư nhân nằm giữa quần đảo Riau của Indonesia, đang nổi lên như một điểm đến hàng đầu cho những người yêu du lịch và nghệ thuật. Hòn đảo này không chỉ sở hữu vẻ đẹp nguyên sơ, hoang sơ mà còn là nơi hội tụ của các nghệ sĩ nổi tiếng đến tìm kiếm cảm hứng sáng tác.

Chương trình Ubah Rumah Residency được tổ chức tại Nikoi đã biến hòn đảo này trở thành một nơi truyền cảm hứng hiếm có. Tại đây, các nghệ sĩ Đông Nam Á có cơ hội đến sống và sáng tác, tìm kiếm sự kết nối sâu sắc với tín ngưỡng dân gian và văn hóa của người bản địa Orang Laut. Qua đó, họ có thể tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, phản ánh tinh thần của cộng đồng và môi trường xung quanh.

Du khách đến với Nikoi có thể trải nghiệm nhiều hoạt động thú vị và đa dạng. Họ có thể bắt gặp các nghệ sĩ trình diễn, tham gia các buổi triển lãm nhỏ, học thủ công và khám phá các giá trị bền vững từ tác phẩm nghệ thuật. Không chỉ vậy, du khách còn có cơ hội tìm hiểu về quy trình sáng tạo của các nghệ sĩ, từ khâu ý tưởng đến việc thực hiện tác phẩm.

Nikoi sở hữu 18 biệt thự ven biển được xây dựng bằng gỗ và lợp mái cỏ truyền thống, mang đến trải nghiệm nghỉ dưỡng thân thiện môi trường. Hòn đảo này hoàn toàn không sử dụng máy lạnh, không lãng phí, sử dụng nước mưa và năng lượng mặt trời để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Mọi hoạt động tại Nikoi đều hướng đến mục tiêu chung là kết nối con người với thiên nhiên bằng nghệ thuật, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị của văn hóa bản địa.

Với sự kết hợp độc đáo giữa nghệ thuật, văn hóa và thiên nhiên, Nikoi đang trở thành một điểm đến lý tưởng cho những người yêu thích du lịch, nghệ thuật và muốn trải nghiệm những điều mới mẻ. Hòn đảo này không chỉ là nơi để thư giãn và nghỉ dưỡng mà còn là nơi để khám phá, học hỏi và kết nối với cộng đồng nghệ thuật.

Thông tin thêm về chương trình Ubah Rumah Residency và các hoạt động tại Nikoi có thể được tìm thấy tại trang web của Ubah Rumah Residency. Du khách có thể tìm hiểu thêm về cách tham gia chương trình và trải nghiệm những hoạt động thú vị tại Nikoi.