Công việc sửa chữa tàu chiến chủ lực của Hải quân Nga, Đô đốc Kuznetsov, đã bị đình chỉ. Tàu sân bay duy nhất của Nga đang gặp khó khăn trong quá trình sửa chữa và hiện đại hóa, khiến tương lai của nó trở nên không chắc chắn.

Theo tờ Izvestia của Nga, Bộ Quốc phòng Nga có thể sẽ từ bỏ kế hoạch sửa chữa tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov do những khó khăn và chi phí cao trong quá trình sửa chữa. Cựu Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương, Đô đốc Sergei Avakyants, cho rằng quyết định dừng sửa chữa là hợp lý, vì Hải quân Nga không cần một tàu sân bay kiểu truyền thống.

Avakyants nhận định: “Về lâu dài, Hải quân Nga không cần một tàu sân bay kiểu truyền thống. Tàu sân bay đã là quá khứ. Đó là công trình khổng lồ, tốn kém, dễ bị phá hủy trong vài phút bởi vũ khí hiện đại.”

Ông cũng cho rằng tương lai thuộc về các tàu sân bay không người lái và máy bay không người lái. “Nếu ngừng sửa chữa, điều hợp lý duy nhất còn lại là cắt tàu Kuznetsov thành sắt vụn và loại bỏ.”

Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý với quan điểm này. Chuyên gia quân sự, Đại úy Vasily Dandykin, cho rằng dù các hệ thống không người lái phát triển mạnh, việc thực hiện nhiệm vụ ở khoảng cách xa vẫn cần có yểm trợ từ không quân.

Dandykin nói: “Trường hợp của tàu Kuznetsov đúng là khó khăn: Sửa chữa kéo dài, gặp nhiều sự cố, cả cháy nổ. Tuy nhiên, việc nhiều nước như Ấn Độ, Trung Quốc đang phát triển hạm đội tàu sân bay cho thấy những con tàu này vẫn cần thiết.”

Ilya Kramnik, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Kế hoạch Chiến lược của Viện Nghiên cứu Hải quân Hoàng gia Nga, cũng cho rằng tàu sân bay vẫn cần thiết cho hạm đội Nga. Ông lý giải, một hạm đội hiện đại không thể thiếu yểm trợ không quân, và nếu không có tàu sân bay, mọi hoạt động đều phụ thuộc vào không quân từ đất liền.

Kramnik nhấn mạnh: “Khi tàu chiến đi xa hàng ngàn dặm, không thể trông chờ yểm trợ từ bờ. Hạm đội cần một sân bay di động — đó chính là tàu sân bay.”

Tàu Đô đốc Kuznetsov đã được sửa chữa như thế nào? Đô đốc Kuznetsov là tàu chiến thứ năm trong Dự án1143 — loạt tàu tuần dương hạng nặng chở máy bay. Liên Xô bắt đầu đóng tàu này vào đầu thập niên1970.

Tàu được khởi công vào mùa thu năm1982 tại nhà máy đóng tàu Nikolaev, và qua nhiều lần đổi tên: “Leonid Brezhnev”, “Tbilisi”, cuối cùng là “Đô đốc Hạm đội Liên Xô Kuznetsov”. Vũ khí chính của tàu gồm cả tên lửa P-700 Granit, vì vậy nó được phân loại là “tàu tuần dương chở máy bay hạng nặng” nhằm tránh các hạn chế của Công ước Montreux — vốn cấm tàu sân bay “thuần túy” đi qua các eo biển Thổ Nhĩ Kỳ.

Nhờ đó, Kuznetsov có thể vào Biển Đen và đồn trú tại Sevastopol. Tàu được bàn giao cho Hải quân Liên Xô ngày25/12/1990. Trong suốt quá trình hoạt động, tàu tham gia bảy chiến dịch.

Từ tháng11/2016 đến tháng1/2017, lần đầu tiên tàu tham gia chiến đấu thực tế: các máy bay trên boong đã không kích các mục tiêu khủng bố tại Syria, thực hiện hơn400 phi vụ và tiêu diệt hơn1.200 mục tiêu.

Sau chiến dịch này, tàu được đưa đi sửa chữa và hiện đại hóa. Ban đầu dự kiến tàu sẽ hoạt động lại vào năm2022, nhưng kế hoạch liên tục bị trì hoãn. Nhiều sự cố đã xảy ra: tháng10/2018, ụ nổi PD-50 chìm, cần cẩu rơi làm hư hại tàu.

Sau đó tàu được kéo về nhà máy sửa chữa tàu số35 tại Severomorsk. Tháng12/2019, tàu xảy ra hỏa hoạn do tia lửa điện rơi vào khoang có nhiên liệu tràn. Hậu quả khiến hai người thiệt mạng,14 người bị thương.

Giám đốc USC Alexey Rakhmanov sau đó cho biết chi phí khôi phục lên tới350 triệu rúp. Cuối năm2022, lại xảy ra một vụ cháy khác, may mắn không gây thương vong.

Đến năm2023, việc sửa chữa phần dưới nước đã hoàn tất. Thủy thủ đoàn cũng bắt đầu được tuyển chọn. Tháng7 năm ngoái, FSB báo cáo một âm mưu khủng bố bất thành nhằm vào tàu.

Theo đó, tháng3/2024, một sĩ quan tình báo Ukraine đã liên lạc với một quân nhân Nga trên tàu thông qua trung gian, dụ dỗ anh ta gây nổ và hứa sơ tán sang Phần Lan. Tuy nhiên, người lính đã thông báo cho cơ quan an ninh kịp thời.

Nga đã dừng việc sửa chữa và nâng cấp tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov, chiếc tàu từng là soái hạm của hải quân Nga và có thể sẽ bị loại biên và đưa đi tháo dỡ trong tương lai gần.

Dừng sửa chữa, chờ quyết định cuối cùng

Theo các nguồn tin của Izvestia, công việc sửa chữa và hiện đại hóa tàu sân bay hạng nặng Đô đốc Kuznetsov đã bị đình chỉ. Quyết định cuối cùng về số phận con tàu sẽ do Bộ Tư lệnh Hải quân và Tập đoàn đóng tàu thống nhất (USC) đưa ra trong thời gian tới.

Tập đoàn USC cho biết đây là vấn đề thuộc thẩm quyền của Bộ Quốc phòng Nga. Bộ Quốc phòng và Bộ Tư lệnh Hải quân Nga hiện chưa phản hồi khi Izvestia đặt câu hỏi.

Nhiều ý kiến trái chiều

Đô đốc Sergey Avakyants, nguyên Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương, nhận định việc chấm dứt sửa chữa tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov là quyết định hợp lý. Theo ông, hải quân Nga không còn cần thiết phải duy trì những tàu sân bay truyền thống.

“Tàu sân bay là biểu tượng của một thời đã qua. Đó là cấu trúc khổng lồ, tốn kém và dễ bị tổn thương bởi vũ khí hiện đại. Thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào hệ thống không người lái và vũ khí thông minh”, Đô đốc Avakyants nhận định.

Ngược lại, một số chuyên gia lại cho rằng Nga vẫn cần tàu sân bay để hỗ trợ các chiến dịch hải quân ở xa lãnh thổ. Theo chuyên gia quân sự Vasily Dandykin, mặc dù tàu “Đô đốc Kuznetsov” gặp nhiều trục trặc trong quá trình sửa chữa, bao gồm cả cháy nổ, nhưng sự phát triển hải quân của Trung Quốc và Ấn Độ hiện nay cho thấy loại tàu này vẫn cần thiết.

“Chúng ta có lực lượng hàng không hải quân tinh nhuệ, và để đảm bảo khả năng chiến đấu tầm xa, cần có tàu sân bay làm sân bay di động cho các tiêm kích”, ông Dandykin nói.

Rất có khả năng tàu sẽ bị tháo dỡ

Quá trình sửa chữa tàu hiện đã bị đình chỉ hoàn toàn. Ảnh: Izvestia.

Chuyên gia Ilya Kramnik từ Viện Kinh tế Thế giới và Quan hệ Quốc tế (IMEMO) ở Nga đồng tình rằng Moscow cần tàu sân bay, nhưng cho rằng tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov đã quá cũ để tiếp tục sử dụng.

“Con tàu được hạ thủy từ năm1985. Đến năm2040 nó sẽ gần60 tuổi. Dù có sửa chữa xong, thời gian phục vụ còn lại là quá ngắn. Tốt hơn là nên chế tạo một tàu sân bay mới hoàn toàn dựa trên kinh nghiệm từ chiếc Kuznetsov”, ông Kramnik nói.

Theo ông, tàu sân bay mới không nhất thiết phải có kích thước lớn như tàu Đô đốc Kuznetsov. Kích thước nhỏ hơn giúp việc lựa chọn địa điểm đóng tàu và căn cứ sau này dễ dàng hơn. Ông cũng nhấn mạnh rằng tương lai của hàng không hải quân Nga có thể xoay quanh các mẫu máy bay nhỏ hơn như Su-75 hoặc tương đương J-35 của Trung Quốc – những máy bay này không yêu cầu tàu sân bay cỡ lớn như trước kia.

Ngoại ra, ông Kramnik đề xuất con tàu mới nên sử dụng hệ thống đẩy bằng tuabin khí hoặc sử dụng lò phản ứng hạt nhân, đồng thời tích hợp các thiết bị điện tử tiêu chuẩn và hệ thống phòng thủ hiện đại để đối phó với tên lửa và tàu không người lái.

Tàu Đô đốc Kuznetsov có thể sẽ bị tháo dỡ còn tên gọi sau đó sẽ được trao cho tàu mới, ông Kramnik nói.

Quá trình phục vụ và sửa chữa đầy sóng gió

Đô đốc Kuznetsov là chiếc thứ năm thuộc lớp tàu sân bay hạng nặng thuộc đề án1143 của Liên Xô. Con tàu được chế tạo tại nhà máy đóng tàu ở Nikolaev (nay là Mykolaiv, Ukraine) từ năm1982, và trải qua nhiều lần đổi tên trước khi chính thức mang tên “Đô đốc Hạm đội Liên Xô Kuznetsov”.

Tàu được bàn giao cho hải quân Liên Xô vào tháng12/1990, được hải quân Nga tiếp nhận sau khi Liên Xô tan rã. Tàu đã trải qua7 chuyến hải trình, đáng chú ý nhất là đợt triển khai đến Syria từ cuối năm2016 đến đầu năm2017, khi các máy bay của tàu thực hiện hơn400 phi vụ, tấn công hơn1.200 mục tiêu khủng bố.

Nga vẫn cần tàu sân bay làm bệ phóng di động cho các tiêm kích và tương lai có thể chế tạo tàu sân bay nhỏ hơn tàu Đô đốc Kuznetsov. Ảnh: TASS.

Sau khi trở về Nga, tàu được đưa vào sửa chữa và hiện đại hóa với kế hoạch ban đầu là hoàn tất vào năm2022. Tuy nhiên, dự án liên tục bị trì hoãn do nhiều sự cố.

Tháng10/2018, ụ nổi PD-50 – cơ sở chính dùng để sửa tàu – bị chìm. Tàu bị hư hại do cần cẩu đổ lên boong nhưng vẫn nổi được và được kéo về xưởng sửa chữa.

Tháng12/2019, một vụ cháy lớn xảy ra khi tia lửa từ việc hàn làm bốc cháy nhiên liệu trong khoang, khiến2 người thiệt mạng và14 người bị thương. Ước tính chi phí khắc phục hậu quả lên tới350 triệu rúp (khoảng117 tỷ đồng).

Cuối năm2022 lại xảy ra một vụ cháy khác, may mắn không có thương vong. Đến năm2023, việc sửa chữa phần thân dưới tàu trong ụ đã hoàn tất. Thông tin cho biết hải quân Nga đã bắt đầu xây dựng lại thủy thủ đoàn cho tàu.

Tháng7 năm ngoái, Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) thông báo đã phá âm mưu đánh bom tàu sân bay. Một công dân Nga bị nghi cố tình tiếp cận theo chỉ đạo từ phía tình báo Ukraine. Người này sau đó đã báo cáo vụ việc với cơ quan chức năng.

Hiện chưa có quyết định chính thức về tương lai của tàu “Đô đốc Kuznetsov”, nhưng ngày càng nhiều dấu hiệu cho thấy khả năng con tàu sẽ không bao giờ trở lại phục vụ trong hạm đội. Với việc gần kết thúc vòng đời và chi phí sửa chữa lớn, số phận con tàu mang tính biểu tượng này có thể đã an bài, Izvestia kết luận.