Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý và Khoa học Công nghệ giáo dục tại Đại học Bách Khoa Hà Nội, đã lên tiếng cảnh báo về những kẻ xấu có thể tạo ra các kịch bản tinh vi để thao túng tâm lý của trẻ em. Những kẻ này thường xây dựng lòng tin nhanh chóng thông qua việc lắng nghe và đồng cảm, sau đó dần dần kiểm soát tâm lý của trẻ. Điều này có thể xảy ra với bất kỳ đứa trẻ nào, không phân biệt tuổi tác hoặc hoàn cảnh.

Mới đây, sự việc một bé gái 13 tuổi ở Tây Hồ, Hà Nội, may mắn được tìm thấy ở TP.HCM sau 3 ngày mất tích, đã gây xôn xao dư luận. Công an phường Việt Hưng, Hà Nội, cũng vừa phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hà Nội, ngăn chặn một vụ ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn nhắm vào học sinh và sinh viên.

Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hà, khi một đứa trẻ bị lừa, nhiều người thường phản ứng với thái độ chỉ trích, cho rằng trẻ ngây thơ hoặc thiếu kỹ năng sống. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng, thực tế là những kẻ xấu thường xây dựng các kịch bản tinh vi với những đòn thao túng tâm lý được tính toán từng câu chữ. Vì vậy, bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể trở thành nạn nhân.

Chỉ trong vài tháng qua tại Việt Nam, đã có những trường hợp trẻ em bị lừa đảo thông qua lời nói, ép buộc tự lột đồ, tự quay clip nhạy cảm, hoặc thậm chí tự bỏ nhà đi đến một nơi xa lạ. Những kẻ xấu sử dụng tâm lý để khiến trẻ tin rằng mình vi phạm pháp luật và rơi vào thế bị động, hoảng loạn. Chúng cấm trẻ nói với bố mẹ và đe dọa rằng nếu nói ra, cả gia đình sẽ gặp nguy hiểm.

Chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với một thế giới phức tạp, việc nhận diện các yếu tố khiến con dễ bị thao túng tâm lý là vô cùng quan trọng. Thao túng tâm lý có thể đẩy trẻ đến những tổn thương sâu sắc như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc vướng vào các cạm bẫy lừa đảo trực tuyến.

Để nhận diện nguy cơ từ đặc điểm tâm lý của trẻ, môi trường gia đình và các mối quan hệ xung quanh, chuyên gia chỉ ra một số dấu hiệu quan trọng. Về phía bản thân trẻ, các em đang trong giai đoạn phát triển, khiến một số đặc điểm tâm lý tự nhiên có thể trở thành điểm yếu để kẻ xấu khai thác. Trẻ có xu hướng tin người lạ hơn người nhà, vì sợ bị cha mẹ la mắng, phán xét.

Những trẻ có lòng tự trọng thấp, hay lo âu và có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân thường dễ bị thao túng nhất. Kẻ xấu sẽ lợi dụng tâm lý này để khiến trẻ cảm thấy tội lỗi và phải nghe theo lời chúng để ‘chuộc lỗi’. Đặc biệt, những trẻ có sự ngưỡng mộ quá mức với một ai đó cũng rất dễ bị lợi dụng.

Về phía gia đình, chuyên gia chỉ ra một số kiểu gia đình có thể làm tăng nguy cơ con bị thao túng. Đó là gia đình thiếu quan tâm, kết nối với con cái; gia đình thường xuyên xung đột hoặc đổ vỡ; gia đình có khoảng cách thế hệ lớn; và cạm bẫy quanh trẻ.

Chuyên gia cũng cho rằng, các mối quan hệ ảo có tốc độ phát triển rất nhanh. Nếu không có sự đồng hành và định hướng từ gia đình, trẻ rất dễ bị cô lập, dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch hoặc bị lôi kéo vào các nhóm chat, hội nhóm tiêu cực.

Để bảo vệ con, cha mẹ cần tinh ý quan sát và can thiệp kịp thời. Phụ huynh lưu ý các dấu hiệu cảnh báo sớm về sự thay đổi của con, như trở nên khép kín, ít nói, hoặc ngược lại, cáu kỉnh, hung hăng bất thường.

Chuyên gia khuyên cha mẹ hãy là một người bạn mà con tin tưởng, lắng nghe không phán xét, tôn trọng cảm xúc của con. Đồng thời, dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý và kỹ năng nhận diện và nói ‘Không’ với các lời đề nghị.

Bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy, trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn.