Trong xã hội hiện đại, một hiện tượng đáng buồn đang diễn ra ở nhiều gia đình: cha mẹ và con cái sống chung nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm. Hiện tượng này được gọi là ‘family estrangement’ (xa cách nội tâm trong gia đình). Mặc dù vẫn cùng ăn cơm, vẫn chào hỏi mỗi ngày, nhưng khoảng cách giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn dần mà không ai kịp nhận ra.

Không có cãi vã, không xung đột, nhưng họ chỉ đơn giản là không còn chuyện gì để nói. Một bà mẹ 43 tuổi chia sẻ rằng con trai cô ‘ngoan’, chưa từng khiến cô phiền lòng, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô cứ về tới nhà là đóng cửa phòng, mẹ gọi ăn cơm cũng chỉ đáp ‘dạ’. Ngồi ăn chưa xong đã rút điện thoại ra lướt. Hỏi gì cũng trả lời cụt lủn. Cô thấy con ngay trước mắt mà như đang dần biến mất khỏi đời mình.

Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành từng có giai đoạn ‘xa cách hoàn toàn’ với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn đang sống cùng mái nhà. Tại Trung Quốc, một nghiên cứu đăng trên Frontiers in Psychology năm 2023 cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.

Theo lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory), trẻ lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ dần phát triển kiểu gắn bó ‘né tránh’ (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất như cùng ăn cơm, ngủ chung nhà không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm. Thói quen ‘phubbing’ (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn.

Không ít phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, tại sao lại bị con ‘bỏ rơi’ về mặt cảm xúc? Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc ‘thiếu quan tâm’ mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ hay hỏi ‘Hôm nay được mấy điểm?’, ‘Học đến đâu rồi?’… nhưng lại ít khi hỏi ‘Dạo này con có vui không?’, ‘Hôm nay con thế nào?’… Dần dà, trong mắt con, cha mẹ dường như chỉ quan tâm đến thành tích mà không phải con người thật của mình.

Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương. Để ‘gặp lại’ con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị một số cách sau: Tạo ra những khoảng thời gian ‘không kỳ vọng’, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại ‘những nghi thức gia đình’, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.

Một số chuyên gia cũng cho rằng, các bậc cha mẹ cần phải cố gắng hiểu và tôn trọng không gian riêng tư của con cái, cũng như sẵn sàng chia sẻ và lắng nghe những suy nghĩ và cảm xúc của chúng. Bằng cách đó, cha mẹ có thể xây dựng lại mối quan hệ và tạo ra một môi trường gia đình ấm áp và hỗ trợ lẫn nhau.

Cuối cùng, việc xây dựng và duy trì mối quan hệ tốt đẹp giữa cha mẹ và con cái đòi hỏi sự nỗ lực và cam kết từ cả hai phía. Cha mẹ cần phải có cái nhìn sâu sắc và linh hoạt để thích nghi với sự thay đổi của con cái, đồng thời con cái cũng cần phải có sự kiên nhẫn và thấu hiểu để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với cha mẹ.

Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, mạng xã hội đã trở thành một kênh quen thuộc để mọi người chia sẻ những khoảnh khắc đáng nhớ, niềm vui và thành tựu trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, ẩn sâu sau những bức ảnh lung linh và dòng trạng thái đầy yêu thương mà chúng ta thường thấy, có thể là những câu chuyện buồn bã, cô đơn và thậm chí là tổn thương mà nhiều người phải trải qua. Câu chuyện gần đây của nữ diễn viên Lan Phương đã làm sáng tỏ thực tế này.

Tối ngày 24/7, Lan Phương đã gây bất ngờ khi công khai thông tin về việc ly thân với chồng Tây, doanh nhân người Anh – David Duffy, sau nhiều năm chung sống. Điều này đã khiến công chúng bất ngờ vì trước đó, trang cá nhân của cô luôn ngập tràn hình ảnh hạnh phúc bên chồng và con. Nhiều người đã ngưỡng mộ mẫu hình gia đình lý tưởng mà cô đã xây dựng trên mạng xã hội.

Thực tế cho thấy, mạng xã hội chỉ phản ánh một phần nhỏ của sự thật. Mọi người thường có xu hướng lựa chọn và chia sẻ những điều tích cực, trong khi vô tình hoặc cố ý che giấu những khía cạnh không hoàn hảo trong cuộc sống. Những bức ảnh gia đình ấm áp và nụ cười rạng rỡ mà chúng ta thấy có thể chỉ là khoảnh khắc và không phản ánh toàn diện trạng thái của một mối quan hệ kéo dài nhiều năm.

Lan Phương từng chia sẻ rằng cô đã trải qua giai đoạn trầm cảm, cảm thấy ngột ngạt và cô độc. Để vượt qua, cô đã gặp bác sĩ tâm thần, chuyên viên tâm lý và đưa con gái trở về Hà Nội sống. Những hành động này cho thấy rằng tổn thương nội tâm đã diễn ra âm thầm từ rất lâu, mặc dù bên ngoài vẫn là hình ảnh gia đình kiểu mẫu.

Tổn thương không phải lúc nào cũng phát ra tiếng. Trong chia sẻ mới nhất, Lan Phương nói về những vết thương nằm sâu bên trong, kéo dài nhiều năm và cô đã âm thầm chịu đựng. Đây là điều rất thường gặp trong nhiều mối quan hệ, khi một hoặc cả hai bên chọn cách im lặng, cố gắng thích nghi vì con cái, vì trách nhiệm, hoặc vì hình ảnh cá nhân.

Sự chịu đựng kéo dài mà không được giải tỏa sẽ dần dẫn tới trầm cảm, khủng hoảng tâm lý. Khi vượt quá ngưỡng chịu đựng, họ buộc phải chấm dứt mối quan hệ để tự cứu mình. Mặc dù việc ly thân có thể gây tiếc nuối, hành trình của Lan Phương thể hiện sự dũng cảm. Cô không chối bỏ quá khứ, không giấu diếm nỗi đau và sẵn sàng lên tiếng để bảo vệ sự bình yên cho chính mình và con gái.

Hành động dám đối mặt với trầm cảm, tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn và rời khỏi vùng an toàn không phải là quyết định dễ dàng, đặc biệt là với một người nổi tiếng luôn chịu áp lực từ dư luận và ánh nhìn của xã hội. Câu chuyện của Lan Phương là một lời nhắc nhở quan trọng rằng chúng ta không nên đánh giá cuộc sống của ai đó chỉ qua những gì họ đăng lên mạng xã hội. Mỗi người đều có những cuộc chiến thầm lặng của riêng mình. Hạnh phúc thực sự không đến từ vẻ ngoài lung linh mà từ sự bình an trong tâm hồn.

Cuối cùng, câu chuyện của Lan Phương hy vọng sẽ truyền cảm hứng cho nhiều người rằng việc nói lên và tìm kiếm sự giúp đỡ là một hành động dũng cảm. Đừng ngần ngại đối mặt với những tổn thương và tìm kiếm sự hỗ trợ cần thiết để có thể xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Sau vụ rơi máy bay của Air India vào ngày 12/6, khiến 241 người thiệt mạng, câu hỏi về sức khỏe tâm lý của phi công đã trở thành một vấn đề được quan tâm hàng đầu trong ngành hàng không. Cơ trưởng Sumeet Sabharwal, người điều khiển chuyến bay Air India 171, đã từng nghỉ phép vì lý do tang chế và có dấu hiệu trầm cảm. Tuy nhiên, Air India đã nhấn mạnh rằng cuộc điều tra vẫn còn đang diễn ra và chưa thể kết luận gì.

Câu chuyện của Air India 171 không phải là trường hợp đơn lẻ. Ngành hàng không đã từng chứng kiến nhiều thảm kịch mà nguyên nhân được cho là do khủng hoảng tâm thần của phi công. Vào năm 2015, vụ tai nạn của Germanwings đã khiến 150 người thiệt mạng khi cơ phó Andreas Lubitz cố tình khóa cửa buồng lái và điều khiển máy bay lao vào núi tại Pháp. Điều tra cho thấy Lubitz từng bị trầm cảm nặng và đã che giấu bệnh.

Một trường hợp khác là vụ mất tích của chuyến bay MH370 vào năm 2014. Dù chưa có bằng chứng chính thức, cựu Thủ tướng Australia Tony Abbott đã cho biết rằng các quan chức Malaysia từ sớm đã tin rằng đây là một vụ “giết người do tự sát”. Cuộc tìm kiếm chiếc máy bay đã bị đình chỉ vào tháng 1/2017 sau khi không tìm thấy dấu vết nào trong vùng tìm kiếm rộng 46.000 dặm vuông.

Ngoài ra, một vụ tai nạn vào năm 2013 của hãng hàng không Mozambique cũng được xác định là do cơ trưởng cố tình điều khiển máy bay rơi xuống đất, sau khi nhốt cơ phó bên ngoài buồng lái.

Các chuyên gia cho rằng ngành hàng không vẫn chưa có biện pháp đầy đủ để xử lý vấn đề sức khỏe tâm lý của phi công. Dữ liệu cho thấy nếu tính riêng các vụ tai nạn do phi công tự sát, có thể là nguyên nhân tử vong lớn thứ hai trong các vụ rơi máy bay phương Tây từ năm 2012.

Phi công bắt buộc phải trải qua kiểm tra sức khỏe định kỳ, nhưng nhiều người tránh né vì sợ mất giấy phép bay. Một nghiên cứu năm 2022 cho thấy hơn 56% phi công Mỹ từng né tránh việc khám sức khỏe vì lo ngại ảnh hưởng đến công việc.

Chuyên gia hàng không Marc Atherton nhận định: “Ngành hàng không toàn cầu có hệ thống quản lý rủi ro rất tốt về kỹ thuật và vận hành, nhưng lại thiếu chiến lược rõ ràng cho sức khỏe tâm thần – yếu tố sống còn trong an toàn bay”.

Tổ chức IPAAC – liên minh quốc tế hỗ trợ đồng nghiệp ngành hàng không – cũng cho rằng sức khỏe tinh thần nên được xem là một phần cấu thành an toàn bay. Họ kêu gọi mở rộng các chương trình hỗ trợ ẩn danh giữa các nhân viên cùng ngành để giúp phát hiện và can thiệp sớm.

Sau thảm kịch Germanwings, một số đề xuất cải tiến thiết kế cửa buồng lái nhằm tránh việc một phi công cố ý nhốt người còn lại bên ngoài đã được đưa ra. Tuy nhiên, giới chức cảnh báo rằng thay đổi đó có thể làm tăng nguy cơ bị xâm nhập buồng lái từ bên ngoài.

Năm 2023, Hội Hàng không Hoàng gia Anh (RAeS) công bố báo cáo cảnh báo rằng dù ngành hàng không đã có nỗ lực hỗ trợ nhân viên đối mặt với vấn đề tâm lý, nhưng vẫn thiếu hệ thống quản lý rủi ro tâm thần hiệu quả ngay từ đầu.

“Đã có nhiều tiến bộ toàn cầu trong lĩnh vực này”, ông Dave Fielding – Chủ tịch IPAAC chia sẻ. “Nhưng tất cả vẫn đang ở giai đoạn sơ khai và cần tiếp tục nỗ lực mạnh mẽ hơn”, ông nói.