Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang ngày càng trở thành những thách thức lớn đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, cư dân tại Hà Nội và nhiều tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã trải qua một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên tới trên 40 độ C và độ ẩm chỉ từ 40-45%. Cảnh tượng đường phố vắng vẻ, những người giao hàng, bán hàng rong, bảo vệ… tìm kiếm bóng cây ven đường để tạm nghỉ là một hình ảnh phổ biến. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã nhanh chóng bốc hơi, để lại những chiếc áo chống nắng khô giòn.

Sóng nhiệt không phải là một hiện tượng riêng lẻ chỉ xảy ra ở Việt Nam mà đang trở thành một vấn đề toàn cầu. Giáo sư Phan Văn Tân, một chuyên gia hàng đầu về khí tượng và khí hậu của Việt Nam, đã chỉ ra rằng sóng nhiệt là một hệ quả trực tiếp của biến đổi khí hậu. Nếu chúng ta xem xét lại trong vòng năm thập kỷ qua, có thể thấy rằng số ngày nắng nóng trong mùa hè đã tăng lên đáng kể tại hầu hết các vùng trên cả nước.

Đặc biệt, sóng nhiệt thường gắn liền với hạn hán, tạo thành một cặp hiện tượng thiên tai phức hợp. Sự kết hợp này không chỉ làm tăng cường độ của sóng nhiệt mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn. Tác động của sóng nhiệt đối với sức khỏe con người cũng rất đáng lo ngại. Sóng nhiệt và việc tiếp xúc với nhiệt độ cao gần như là một trong những vấn đề sức khỏe đáng quan tâm nhất trên toàn cầu trong thế kỷ 21.

TS. Trần Nữ Quý Linh, một nhà khoa học nghiên cứu về ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan đối với sức khỏe con người, đã chỉ ra rằng sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Từ các triệu chứng nhẹ như đau đầu, chóng mặt, mất nước, đến những hậu quả nặng nề hơn như tử vong. Những nhóm người dễ bị tổn thương nhất bao gồm trẻ em, người già, những người mắc bệnh mãn tính, hoặc những công nhân, nông dân làm việc ngoài trời.

Nghiên cứu cũng cho thấy rằng sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và do bệnh truyền nhiễm. Vì vậy, việc thích ứng với sóng nhiệt ngày càng khốc liệt trở thành một thách thức lớn đối với các nhóm dễ bị tổn thương. TS. Trần Nữ Quý Linh nhấn mạnh rằng cần phải nâng cao nhận thức về vấn đề này trong cộng đồng, cũng như cần có những giải pháp có chi phí thấp, dễ áp dụng, và có hiệu quả nhanh chóng.

Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ cần quan tâm hơn đến việc xây dựng chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Điều này bao gồm việc thiết kế những không gian công cộng thoáng mát, nhiều cây xanh, mặt nước, và bóng râm, cũng như cung cấp các phương tiện làm mát như quạt và điều hòa nhiệt độ. Mục tiêu là tạo ra một môi trường sống an toàn và thoải mái hơn cho tất cả mọi người, đặc biệt là những nhóm yếu thế.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc chúng ta hành động ngay từ bây giờ để đối phó với sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan là điều cần thiết. Qua đó, chúng ta có thể giảm thiểu những tác động tiêu cực và xây dựng một tương lai bền vững hơn cho tất cả.

Tìm hiểu thêm về biến đổi khí hậu và tác động của nó

Việc chung tay hành động và đưa ra các giải pháp hiệu quả sẽ giúp chúng ta vượt qua những thách thức mà biến đổi khí hậu và sóng nhiệt gây ra. Hãy cùng nhau nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ sức khỏe và môi trường sống của chúng ta.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Tokyo đã áp dụng một phương pháp trí tuệ nhân tạo tiên tiến, gọi là mạng lưới thần kinh Bayes, để phân tích dữ liệu về hệ vi sinh vật đường ruột và khám phá những hiểu biết sâu sắc về sức khỏe con người. Phương pháp này cho phép họ phát hiện ra các mô hình và mối liên hệ mà các kỹ thuật phân tích truyền thống không thể phát hiện một cách đáng tin cậy.

Vi khuẩn đường ruột đóng vai trò quan trọng trong một loạt các tình trạng sức khỏe. Sự đa dạng của chúng và sự phức tạp của các tương tác với cả hóa học của cơ thể và với nhau làm cho chúng rất khó nghiên cứu. Cơ thể con người chứa khoảng 30 đến 40 nghìn tỷ tế bào, nhưng đường ruột chứa khoảng 100 nghìn tỷ vi khuẩn đường ruột. Điều này có nghĩa là các tế bào vi khuẩn trong cơ thể chúng ta nhiều hơn số lượng tế bào của chính chúng ta.

Mặc dù vi khuẩn đường ruột thường được liên kết với tiêu hóa, chúng cũng ảnh hưởng đến một loạt các chức năng cơ thể. Chúng tồn tại trong sự đa dạng rộng lớn và tạo ra hoặc sửa đổi nhiều hợp chất hóa học được gọi là chất chuyển hóa. Các chất chuyển hóa này hoạt động như các phân tử tín hiệu, đi qua cơ thể và ảnh hưởng đến các hệ thống như miễn dịch, trao đổi chất, hoạt động não và tâm trạng.

Tuy nhiên, vẫn còn thách thức lớn trong việc hiểu rõ mối quan hệ giữa vi khuẩn đường ruột và sức khỏe con người. Các nhà nghiên cứu đang chỉ bắt đầu hiểu được loại vi khuẩn nào tạo ra chất chuyển hóa của con người và làm thế nào các mối quan hệ này thay đổi trong các bệnh khác nhau. Bằng cách lập bản đồ chính xác các mối quan hệ giữa vi khuẩn và hóa chất, các nhà nghiên cứu có thể phát triển các phương pháp điều trị cá nhân hóa.

Để giải quyết thách thức này, các nhà nghiên cứu đã áp dụng công cụ trí tuệ nhân tạo tiên tiến, hệ thống VBayesMM, để phân tích dữ liệu. Hệ thống này tự động phân biệt các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất chuyển hóa từ số lượng lớn các vi khuẩn ít liên quan, đồng thời thừa nhận sự không chắc chắn về các mối quan hệ dự đoán.

Khi được thử nghiệm trên dữ liệu thực từ các nghiên cứu về rối loạn giấc ngủ, béo phì và ung thư, phương pháp này đã liên tục vượt trội so với các phương pháp hiện có và xác định các gia đình vi khuẩn cụ thể phù hợp với các quá trình sinh học đã biết. Điều này mang lại sự tự tin rằng hệ thống này phát hiện ra các mối quan hệ sinh học thực sự chứ không phải là các mẫu thống kê không có ý nghĩa.

Mặc dù hệ thống được tối ưu hóa để đối phó với khối lượng phân tích nặng, việc khai thác các tập dữ liệu lớn vẫn đi kèm với chi phí tính toán cao. Tuy nhiên, khi thời gian trôi qua, rào cản này sẽ trở nên ít quan trọng hơn.

Các hạn chế hiện tại bao gồm việc hệ thống có lợi khi có nhiều dữ liệu về vi khuẩn đường ruột hơn là về các chất chuyển hóa mà chúng tạo ra. Khi dữ liệu về vi khuẩn không đủ, độ chính xác giảm. Ngoài ra, VBayesMM giả định rằng các vi khuẩn hoạt động độc lập, nhưng trên thực tế, chúng tương tác theo nhiều cách phức tạp.

Trong tương lai, các nhà nghiên cứu có kế hoạch làm việc với các tập dữ liệu hóa học toàn diện hơn để bắt toàn bộ phạm vi sản phẩm của vi khuẩn, mặc dù điều này tạo ra thách thức mới trong việc xác định hóa chất đến từ đâu. Họ cũng nhằm mục đích làm cho VBayesMM mạnh mẽ hơn khi phân tích dân số bệnh nhân đa dạng, kết hợp mối quan hệ ‘cây gia đình’ của vi khuẩn để đưa ra dự đoán tốt hơn và giảm thời gian tính toán cần thiết cho phân tích.

Thông tin chi tiết về nghiên cứu này có thể được tìm thấy tại Đại học Tokyo và các ấn phẩm khoa học liên quan.