Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, việc đảm bảo khả năng tiếp cận thông tin trên môi trường số cho tất cả mọi người, đặc biệt là người khuyết tật (NKT), đang trở thành một yêu cầu cấp thiết. Quá trình chuyển đổi số đang mở ra nhiều cơ hội để người dân tiếp cận các dịch vụ công một cách thuận tiện hơn thông qua các nền tảng trực tuyến. Tuy nhiên, để đảm bảo tính tiếp cận cho NKT, các nền tảng số cần được thiết kế và triển khai theo các tiêu chuẩn quốc tế về tiếp cận.

Trên thế giới, các tiêu chuẩn như WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) đã được áp dụng rộng rãi để hướng dẫn thiết kế website và ứng dụng di động thân thiện với NKT. Tại Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Thông tư số 26/2020 yêu cầu các cơ quan nhà nước áp dụng chuẩn WCAG 1.0 và khuyến khích áp dụng phiên bản 2.0 và 2.1. Tuy nhiên, thông tư này chưa được triển khai rộng rãi và đã lạc hậu so với phiên bản mới nhất WCAG 2.2, dẫn đến việc NKT vẫn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận các nền tảng số.

Hội Người mù Việt Nam cho biết, trong năm 2024, Hội đã phối hợp với UNDP và nhận tài trợ từ Đại sứ quán Na Uy để triển khai dự án ‘Tăng cường tiếp cận thông tin số cho người khuyết tật tại Việt Nam’. Dự án đã tiến hành đánh giá mức độ tiếp cận của 20 cổng thông tin điện tử thuộc Quốc hội, Chính phủ và 18 bộ, ngành. Kết quả đánh giá cho thấy, mặc dù một số đơn vị đã thay đổi cấu trúc cổng thông tin sau quá trình sắp xếp bộ máy, nhưng tính tiếp cận cho NKT vẫn hầu như chưa được cải thiện.

Dự án sẽ hỗ trợ thí điểm chỉnh sửa hai cổng thông tin điện tử để đảm bảo đáp ứng các tiêu chí tiếp cận, đồng thời thúc đẩy việc xây dựng tiêu chuẩn tiếp cận phù hợp với thông lệ quốc tế. Bà Đinh Việt Anh, Phó Chủ tịch Hội Người mù Việt Nam, cho biết việc người khuyết tật có thể tiếp cận các cổng thông tin điện tử, cổng dịch vụ công trực tuyến không chỉ là yêu cầu về kỹ thuật, mà còn là biểu hiện cụ thể của quyền công dân và sự tham gia bình đẳng vào đời sống chính trị, kinh tế, xã hội.

Để cải thiện tình hình, bà Đinh Việt Anh kiến nghị Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành thông tư thay thế Thông tư số 26/TT-BTTT của Bộ Thông tin và Truyền thông trước đây, cập nhật tiêu chuẩn tiếp cận theo xu hướng quốc tế hiện nay là WCAG 2.1 hoặc WCAG 2.2 ở mức AA, và đưa tiêu chí đảm bảo tính tiếp cận này vào chỉ số xếp hạng chuyển đổi số.

Ông Cù Kim Long, Phó Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin, Bộ Khoa học và Công nghệ, cũng đồng quan điểm rằng đảm bảo tính tiếp cận cho người khuyết tật trong dịch vụ công trực tuyến không phải là điều tốn kém hay phức tạp, mà là hành động thiết thực thể hiện tinh thần bao trùm và nhân văn trong quá trình chuyển đổi số. Ông Long đề xuất cần đồng bộ nhiều giải pháp, bao gồm việc quán triệt nguyên tắc ‘tiếp cận từ đầu’ trong quá trình thiết kế nền tảng số, và tham vấn người sử dụng để đảm bảo mọi thay đổi xuất phát từ nhu cầu thực tế.

Chuyển đổi số chỉ thực sự thành công khi mọi người đều có cơ hội tiếp cận bình đẳng. Việc nâng cao khả năng tiếp cận cho người khuyết tật là yếu tố then chốt để xây dựng một xã hội số toàn diện và bền vững.

Bà Virginia Mary Lockett, một phụ nữ Mỹ 73 tuổi, đã dành hơn hai thập kỷ qua để giúp đỡ hàng nghìn bệnh nhân tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đà Nẵng. Mỗi sáng, bà chạy xe máy 9 km đến bệnh viện, nơi có hơn chục bệnh nhân đang đợi. Với kinh nghiệm chuyên môn về vật lý trị liệu và phục hồi chức năng, bà giúp đỡ bệnh nhân học cách kiểm soát cơ thể sau tai biến, chấn thương sọ não hoặc tổn thương.

Mối ‘lương duyên’ của bà với Việt Nam bắt đầu từ năm 1995, khi bà và chồng là David, một họa sĩ, muốn nhận con nuôi. Họ được hướng dẫn làm thủ tục nhận nuôi một đứa trẻ ở Việt Nam sau khi hai quốc gia thiết lập bình thường hóa mối quan hệ. Tuy nhiên, trong chuyến đi, bà gặp một bệnh nhân bị gãy xương đùi và biến chứng tai biến, không thể đi lại. Virginia nhận ra phẫu thuật cố định xương hông có thể giúp bệnh nhân nhưng khi đó vẫn chưa được áp dụng rộng rãi ở Việt Nam.

10 năm sau, Virginia trở lại Việt Nam trong chuyến tình nguyện ba tuần của một tổ chức phi chính phủ Mỹ và Canada, làm việc tại Bệnh viện Chỉnh hình và Phục hồi chức năng Đà Nẵng. Bà không có ý định ở lâu dài nhưng khí hậu ấm áp cùng sự thân thiện của người dân Đà Nẵng khiến bà không muốn rời đi. Trở về Mỹ, Virginia viết thư cho đại sứ quán Việt Nam tại Washington, D.C đề nghị làm tình nguyện lâu dài ở một bệnh viện công. Phía đại sứ quán cho biết điều này khó thực hiện nếu không thông qua một tổ chức phi chính phủ.

Bà quyết định thành lập và đăng ký tổ chức phi lợi nhuận mang tên Steady Footsteps (Những bước chân vững vàng), nhằm hỗ trợ phục hồi chức năng cho người khuyết tật. Năm 2006, vợ chồng Virginia quyết định bán nhà, nghỉ việc và bay đến Việt Nam với tấm vé một chiều. Họ sống bằng tiền bán nhà, duy trì lối sống tối giản nhất. Bà giúp đỡ bệnh nhân và ông David ở nhà chế tạo các dụng cụ hỗ trợ.

30 năm ở Việt Nam, hàng nghìn bệnh nhân đã qua tay Virginia và hồi phục nhưng bà nhớ nhất trường hợp của Nguyễn Tấn Hiền, một sinh viên mỹ thuật ở Buôn Ma Thuột bị tai nạn giao thông, gãy đốt sống cổ, liệt tứ chi. Bà động viên anh vẽ tranh và mua tranh của anh. Suốt ba năm, bà là khách hàng mua tranh duy nhất của anh.

Một ca bệnh khác cũng khiến bà Virginia cảm thấy những tháng ngày ở Việt Nam của mình thêm ý nghĩa. Cuối 2017, một người mẹ 66 tuổi cõng con trai ngoài 30 đến bệnh viện gặp bà. Anh bị liệt hai chân sau chấn thương tủy sống, hy vọng phục hồi gần như bằng không. Bà giúp anh và người mẹ xúc động khi thấy phép màu.

Chị Nguyễn Thị Thủy, kỹ thuật viên vật lý trị liệu tại Bệnh viện Y học cổ truyền TP Đà Nẵng, người gắn bó với bà Virginia suốt 12 năm, cho biết không ai làm được như bà nếu không đặt trọn tâm huyết. Ở tuổi 73, các khớp đã thoái hóa, nhưng bà vẫn sẵn sàng ngồi bệt, cúi mình, dìu từng bệnh nhân.

Kể từ khi sống ở Việt Nam, bà chỉ về Mỹ hai lần 2007 và 2009 để thăm gia đình. Còn lại, chồng bà, ông David, luôn là hỗ trợ hậu cần, chăm sóc nhà cửa, hành chính, để bà toàn tâm giúp bệnh nhân Việt Nam.

Một vụ việc gây bức xúc trong dư luận đã diễn ra tại phường Tăng Nhơn Phú, thành phố Hồ Chí Minh. Một người đàn ông mặc áo xe ôm công nghệ đã có hành động giật hơn 100 tờ vé số của ông Quách Văn Ngọc, một người khuyết tật đang mưu sinh bằng nghề bán vé số trên địa bàn. Sự việc này đã khiến gia đình ông Ngọc, vốn đã khó khăn, càng trở nên khốn khổ hơn. Cơ quan công an đang khẩn trương truy tìm đối tượng gây án.

Thông tin ban đầu cho biết, vào khoảng 20 giờ ngày 20/7, tại hẻm 41 đường Cầu Xây, phường Tăng Nhơn Phú, thành phố Hồ Chí Minh, ông Ngọc đang bán vé số thì một người đàn ông mặc áo xe ôm công nghệ đi xe máy đến hỏi mua vé số. Lợi dụng lúc ông Ngọc đang tìm vé số theo yêu cầu, đối tượng đã giả vờ hỏi chuyện để đánh lạc hướng. Sau đó, đối tượng bất ngờ giật xấp vé số trên tay ông Ngọc rồi tăng ga bỏ chạy về hướng đường Cầu Xây.

Ông Quách Văn Ngọc, 44 tuổi, quê Thanh Hóa, là một người khuyết tật đang cố gắng mưu sinh bằng nghề bán vé số. Trước thời điểm bị giật, ông Ngọc đã nhận 140 tờ vé số từ đại lý và đã bán được hơn 20 tờ. Như vậy, số vé số bị giật khoảng hơn 100 tờ. Người thân của ông Ngọc cho biết, ông Ngọc từ quê vào thành phố Hồ Chí Minh ở cùng em trai để mưu sinh, nhưng vẫn phải gánh vác trách nhiệm nuôi con nhỏ ở quê nhà, cùng với người mẹ già hơn 80 tuổi.

Sự việc này đã gây thiệt hại lớn về kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống vốn đã chật vật của ông. Hiện, Công an phường Tăng Nhơn Phú đang tích cực xác minh thông tin và truy tìm đối tượng gây án để xử lý theo quy định của pháp luật. Vụ việc này một lần nữa cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao ý thức của cộng đồng và sự quyết tâm của cơ quan chức năng trong việc đảm bảo an ninh trật tự, bảo vệ quyền lợi của những người yếu thế trong xã hội.

Trong khi chờ đợi kết quả từ cơ quan công an, gia đình ông Quách Văn Ngọc hy vọng sẽ nhận được sự giúp đỡ từ cộng đồng để vượt qua khó khăn này. Đồng thời, vụ việc này cũng là một lời cảnh tỉnh cho tất cả mọi người về việc cần phải nâng cao cảnh giác và có hành động thiết thực để giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn.