Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, gần đây đã lên tiếng cảnh báo về việc học sinh, sinh viên trở thành mục tiêu của các vụ lừa đảo ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn ngày càng tinh vi. Theo ông Hiếu, tâm lý của học sinh, sinh viên thường sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế, khiến các em dễ dàng trở thành nạn nhân của kẻ xấu khi đối mặt với những tình huống giả mạo.

Trong khoảng một tháng gần đây, đã xảy ra nhiều vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhắm vào học sinh, sinh viên với thủ đoạn giả mạo cán bộ công an, đe dọa ‘con mồi’ để buộc phải chuyển tiền. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng kịch bản mồi dẫn như: ‘Em có liên quan đến một vụ án’, ‘Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em có bị hacker lợi dụng hay không’, ‘Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội’. Những lời đe dọa này thường đi kèm với giọng nói nghiêm nghị và từ ngữ chuyên môn, khiến nạn nhân rơi vào trạng thái hoảng loạn.

Thượng tá Hiếu phân tích, khi một người xưng danh công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa về ‘hồ sơ’, ‘đường dây rửa tiền’, ‘có lệnh triệu tập’… thì nạn nhân lập tức rơi vào trạng thái hoảng loạn. Từ đó, các đối tượng lừa đảo sẽ đưa ra những yêu cầu như tải ứng dụng, gửi ảnh CCCD, thậm chí bỏ nhà ra đi để kiểm tra hoặc chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan.

Bên cạnh đó, Thượng tá Hiếu chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết trẻ có thể đang bị kẻ xấu thao túng, như: sự thay đổi hành vi, cảm xúc và thói quen sử dụng thiết bị số; trẻ bắt đầu giấu diếm nội dung trò chuyện, đổi mật khẩu, lén lút nhắn tin về đêm… Những dấu hiệu này đòi hỏi sự quan tâm và cảnh giác từ phía phụ huynh và nhà trường.

Ông Hiếu cũng kiến nghị các phụ huynh hãy đồng hành cùng con thay vì kiểm soát cứng nhắc, còn nhà trường hãy chủ động giáo dục kỹ năng sống số như một môn học bắt buộc. Trong khi đó, cơ quan chức năng cần xây dựng kênh tiếp nhận tố giác thân thiện, dễ tiếp cận với học sinh, sinh viên, giúp các em có thể an tâm chia sẻ và nhận được sự hỗ trợ khi cần.

Luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty luật Minh Bạch, cũng cho rằng, nhà trường và gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ học sinh, sinh viên khỏi những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi. Ông Tuấn Anh kiến nghị, gia đình cần dành thời gian quan tâm đến con cái nhiều hơn, không chỉ là kiểm soát thiết bị điện tử, mà quan trọng hơn là xây dựng sự tin tưởng, để khi có điều bất thường xảy ra, con cái sẵn sàng chia sẻ và hỏi ý kiến cha mẹ.

Từ góc độ của mình, luật sư Tuấn Anh cũng đề xuất các nhà trường cần trang bị kiến thức chuyên môn, cần lồng ghép giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng nhận diện và phòng tránh lừa đảo công nghệ cao vào trong các buổi sinh hoạt, tiết học. Điều này sẽ giúp học sinh, sinh viên có thể nhận biết và phòng tránh những thủ đoạn lừa đảo tinh vi đang ngày càng phổ biến.

Thời gian gần đây, hàng loạt vụ lừa đảo nhắm vào học sinh, sinh viên đã được phát hiện, cho thấy sự tinh vi và táo bạo của tội phạm. Những kẻ lừa đảo không chỉ nhắm vào tâm lý của nạn nhân mà còn lợi dụng sự hoảng loạn của người thân để thực hiện các hành vi tống tiền.

Một trong những vụ việc mới nhất là trường hợp của M., một nữ sinh 18 tuổi tại quận Hà Đông, Hà Nội. M. bị một kẻ lừa đảo tự xưng là đại diện của một tổ chức giáo dục nước ngoài, dụ dỗ tham gia một chương trình trao đổi sinh viên quốc tế giả mạo. Kẻ lừa đảo yêu cầu M. gửi sao kê 500 triệu đồng để hoàn tất hồ sơ du học. Khi M. tin tưởng và làm theo hướng dẫn, kẻ lừa đảo còn yêu cầu M. nhắn tin giả vờ rằng mình bị bắt cóc để khiến gia đình hoảng loạn và chuyển tiền ngay lập tức.

Rất may, Công an phường Hà Đông đã vào cuộc kịp thời và phát hiện M. đang ở trong một nhà nghỉ, tinh thần hoảng loạn và hoàn toàn tin rằng mình đang tham gia chương trình kiểm tra an ninh tài chính.

Không chỉ có vậy, tại phường Việt Hưng, Hà Nội, một nữ sinh khác (sinh năm 2007) cũng trở thành nạn nhân của một vụ lừa đảo tương tự. Một kẻ lừa đảo giả danh cán bộ công an gọi điện, thông báo thẻ căn cước công dân của em bị lợi dụng trong một đường dây rửa tiền. Quá hoảng loạn, nữ sinh bị yêu cầu khai báo tài khoản cá nhân, xóa các ứng dụng mạng xã hội và giữ lại duy nhất ứng dụng Zoom để làm việc với cơ quan chức năng.

Qua video call, kẻ lừa đảo mặc sắc phục công an, đưa thẻ ngành qua màn hình và thao túng tâm lý em đến mức phải tự quay clip khỏa thân để chứng minh không giấu tang vật, xác minh đặc điểm nhận dạng. Đỉnh điểm là lúc nữ sinh bị yêu cầu vào nhà nghỉ một mình, cắt đứt liên lạc với gia đình để quay video khỏa thân.

Tương tự, tại Ninh Bình, một thiếu nữ sinh tên Đ.T.K.P. (sinh năm 2007) cũng trở thành nạn nhân của trò lừa đảo tương tự. Nhận cuộc gọi từ người tự xưng là công an, em bị dẫn dắt từng bước từ việc cài ứng dụng Zoom, nhận quyết định bắt giữ giả mạo, đến yêu cầu tìm một nhà nghỉ kín đáo để làm việc riêng.

Những chiêu thức lừa đảo này ngày càng trở nên tinh vi và phổ biến. Các đối tượng lừa đảo thường giả danh công an hoặc cán bộ giáo dục, tạo vỏ bọc pháp lý đáng tin cậy. Chúng sử dụng Zoom, gọi video mặc sắc phục, đưa thẻ ngành, làm giả giấy tờ để tăng độ tin cậy.

Chúng cũng thao túng tâm lý nạn nhân bằng thông tin liên quan đến án hình sự hoặc cơ hội du học danh giá. Buộc nạn nhân cách ly gia đình, vào nhà nghỉ, tự chụp ảnh nhạy cảm hoặc giả vờ bị bắt cóc; gửi clip, ảnh cho người thân, ép chuyển tiền trong thời gian ngắn bằng áp lực tâm lý mạnh.

Lực lượng chức năng khuyến cáo người dân, đặc biệt là học sinh, sinh viên và phụ huynh cần cẩn thận và tỉnh táo trước những tình huống này. Không tin tuyệt đối vào các cuộc gọi từ người lạ tự xưng công an, viện kiểm sát, tòa án. Cơ quan chức năng không bao giờ yêu cầu làm việc qua Zoom hoặc mạng xã hội.

Không cài ứng dụng lạ, không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng cho người không quen biết. Luôn giữ liên lạc với người thân, báo ngay cho công an nếu có dấu hiệu nghi vấn. Tìm hiểu kỹ các chương trình du học, học bổng, xác minh qua lãnh sự quán, website chính thống.

Lừa đảo qua mạng xã hội đang trở thành một vấn đề đáng báo động, đặc biệt là trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng có xu hướng tìm kiếm các giá trị hời vào phút chót. Các đối tượng lừa đảo đang lợi dụng tâm lý này để thực hiện các hành vi phi pháp của mình.

Các thủ đoạn lừa đảo thường liên quan đến việc tạo ra các fanpage giả mạo trên mạng xã hội, thậm chí có tích xanh để tạo lòng tin với người dùng. Sau đó, họ đăng tải các chương trình du lịch gần giống như những gì các cơ sở chính thống đang cung cấp. Tuy nhiên, yêu cầu chuyển cọc trước 50% là một trong những bước mà các đối tượng lừa đảo sử dụng để bắt đầu kế hoạch của mình. Kèm theo đó là việc gửi mã đặt phòng giả và sau đó cắt đứt mọi liên lạc.

Để tạo sự thuyết phục, các fanpage lừa đảo này thường sao chép nội dung bài đăng, hình ảnh cũng như quy trình đặt phòng và thanh toán từ trang web chính thống. Chúng sử dụng quảng cáo trên Facebook với nội dung hấp dẫn, đánh vào tâm lý ham rẻ của người dùng. Khi giao dịch “thành công”, các đối tượng thông báo rằng dịch vụ đã hết phòng và hướng dẫn nạn nhân liên hệ với ‘kế toán’ để được hoàn tiền.

Tuy nhiên, đây là bước mà các đối tượng bắt đầu yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin tài khoản hoặc gửi link thanh toán qua cổng trung gian như VnPay nhằm tạo cảm giác hợp lệ. Nhiều người, vì lo lắng muốn lấy lại tiền, đã làm theo yêu cầu của đối tượng và kết quả là bị lừa mất thêm tiền hoặc lộ dữ liệu tài chính.

Chỉ khi nghi ngờ hoặc không thể liên lạc được với ‘bên đặt phòng’, nạn nhân mới tìm cách liên hệ đến hotline chính thức của khách sạn để xác minh. Tuy nhiên, vào thời điểm này, thường đã quá muộn để có thể ngăn chặn các hành vi lừa đảo.

Để nhận biết và tránh các fanpage lừa đảo, người dùng cần chú ý đến một số dấu hiệu đáng ngờ. Thứ nhất là tương tác bất thường, khi một trang có nhiều lượt thích nhưng ít hoặc không có bình luận thật từ người dùng. Thứ hai, thông tin ‘Giới thiệu’ không rõ ràng hoặc tiết lộ rằng trang được quản lý từ nước ngoài hoặc mới được lập. Cuối cùng, số điện thoại liên hệ không khớp với thông tin trên website chính thức là một dấu hiệu đáng ngờ.

Một biện pháp phòng ngừa hiệu quả là kiểm tra mục ‘Tính minh bạch của Trang’ trên Facebook để xem người quản lý trang và lịch sử đổi tên của fanpage. Thông qua những biện pháp đề phòng này, người dùng có thể giảm thiểu rủi ro rơi vào bẫy của các đối tượng lừa đảo.

Thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo qua điện thoại đã xuất hiện tại TP Hồ Chí Minh, nhắm vào những người đã hiến máu tình nguyện. Hàng trăm người dân đã nhận được các cuộc gọi từ những người lạ tự xưng là nhân viên của Sở Y tế, Bệnh viện Truyền máu Huyết học, Trung tâm Hiến máu nhân đạo thành phố và các đơn vị tổ chức hiến máu.

Những đối tượng lừa đảo này thông báo rằng kết quả hiến máu của người dân có “bất thường” và yêu cầu cung cấp hình ảnh căn cước công dân, tài khoản VNeID, kết bạn Zalo để “hướng dẫn đăng ký khám, làm xét nghiệm hoặc xác minh danh tính”. Sở Y tế TP Hồ Chí Minh đã xác định đây là một hình thức lừa đảo mới, gây hoang mang trong cộng đồng người hiến máu tình nguyện và đe dọa nghiêm trọng đến quyền lợi của người dân.

Hành vi này cũng gây mất an ninh trật tự xã hội và ảnh hưởng đến uy tín của ngành Y tế cũng như phong trào hiến máu nhân đạo trên địa bàn TP Hồ Chí Minh. Trước tình hình này, ngành Y tế TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông nhằm cảnh báo người dân thông qua ứng dụng “Giọt máu vàng”, website, fanpage chính thức và gửi tin nhắn SMS đến cộng đồng người hiến máu để cảnh giác và không cung cấp thông tin cá nhân cho các đối tượng lạ.

Đồng thời, Sở Y tế cũng đã phối hợp với các cơ quan báo đài để truyền thông về quy trình hiến máu, giúp người dân hiểu biết và phòng tránh lừa đảo, đồng thời khuyến khích tham gia hiến máu tình nguyện. Sở Y tế TP Hồ Chí Minh khuyến cáo người dân tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân cho các cuộc gọi hoặc tin nhắn lạ.

Khi phát hiện các dấu hiệu nghi vấn, người dân không nên làm theo hướng dẫn của các đối tượng lạ mà cần chủ động báo cáo cho cơ quan Công an hoặc thông báo về các cơ sở y tế để được hỗ trợ và xử lý kịp thời. Ngành Y tế TP Hồ Chí Minh khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan để theo dõi tình hình và phối hợp với các cơ quan chức năng nhằm bảo vệ quyền lợi và bảo mật thông tin của người hiến máu.

Cũng theo Sở Y tế, các cơ sở y tế và đơn vị tiếp nhận hiến máu chỉ liên hệ với người dân qua các phương thức chính thống. Các tin nhắn gửi đến người hiến máu sẽ hiển thị tên thương hiệu ‘BVTMHH’ hoặc ‘TTHIENMAUTP’. Bệnh viện không yêu cầu người dân cung cấp thông tin cá nhân qua ứng dụng, Zalo hoặc bất kỳ đường link nào. Nếu có nghi ngờ, người dân có thể gọi ngay đến tổng đài của Bệnh viện Truyền máu Huyết học theo số 028.39557858 để xác minh.

Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An vừa mở phiên tòa sơ thẩm để xét xử 5 bị cáo về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Những người này bao gồm Vi Văn Linh (sinh năm 2003), Kha Văn Úc (sinh năm 2002), Vi Thị Lệ (sinh năm 2002), Lộc Văn Tào (sinh năm 2001) và Lương Văn Hiền (sinh năm 2001), đều có hộ khẩu tại tỉnh Nghệ An.

Các cáo trạng đã chỉ ra rằng nhóm bị cáo này đã tham gia vào một đường dây lừa đảo do các đối tượng người Trung Quốc điều hành tại khu vực Tam giác vàng. Vi Văn Linh đã tạo một tài khoản Facebook giả mạo tên ‘Phạm Quỳnh Châu’ và sử dụng hình ảnh của một phụ nữ xinh đẹp. Sau đó, Linh tiếp cận và tán tỉnh ông N.V.H. (sinh năm 1956, trú tỉnh Lâm Đồng) với mục đích lừa đảo.

Khi đã chiếm được tình cảm và sự tin tưởng của ông H., Linh đã thuyết phục ông này cài đặt ứng dụng Bicoinomynft và đăng ký tài khoản để đầu tư tiền ảo. Tuy nhiên, ứng dụng này là một sàn giao dịch điện tử giả mạo, có thể điều khiển tăng giảm theo ý muốn. Tin tưởng vào mức lợi nhuận mà Linh và đồng phạm vẽ ra, ông H. đã chuyển tổng cộng gần 6 tỷ đồng vào các tài khoản được chỉ định.

Sau đó, ông H. tiếp tục chuyển gần 12 tỷ đồng vào các tài khoản khác nhau để có thể rút tiền. Cơ quan chức năng đã làm rõ rằng Linh đã chiếm đoạt của nạn nhân hơn 18,2 tỷ đồng. Dựa trên tỷ lệ phân chia tiền lừa đảo và tiền thưởng của công ty, Linh được hưởng hơn 1,2 tỷ đồng. Các bị cáo khác cũng đã hưởng lợi từ khoản tiền lừa đảo của Linh thông qua tiền lương cá nhân và tiền thưởng.

Tại phiên tòa, các bị cáo đã thừa nhận hành vi phạm tội như cáo trạng đã truy tố. Hội đồng xét xử cấp sơ thẩm đã tuyên phạt Vi Văn Linh tù chung thân, Kha Văn Úc 19 năm tù, Lộc Văn Tào 12 năm tù; Vi Thị Lệ và Lương Văn Hiền mỗi bị cáo bị tuyên phạt 9 năm tù. Các bị cáo phải bồi thường toàn bộ số tiền đã chiếm đoạt cho bị hại N.V.H.

Đường dây lừa đảo này đã bị bại lộ khi Công an Nghệ An triệt phá vào tháng 6/2024. Vụ án này đã gây shock và làm dấy lên vấn đề về việc lừa đảo qua mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến. Thông tin này đã cảnh báo người dân cần phải cẩn trọng khi sử dụng mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến để tránh bị lừa đảo.