Các thỏa thuận thương mại quốc tế đang trở thành tâm điểm chú ý hơn bao giờ hết trong bối cảnh hiện nay, khi mà Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục đe dọa các quốc gia bằng việc áp thuế quan cao hơn cho đến khi họ đồng ý ký kết các thỏa thuận mới với Mỹ. Tuy nhiên, quá trình đàm phán các thỏa thuận thương mại giữa các quốc gia diễn ra như thế nào và liệu những hành động mạnh mẽ của ông Trump có làm thay đổi cách thức tiến hành các cuộc đàm phán hay không?

Jason Langrish, một nhà đàm phán thương mại kỳ cựu của Canada, cho biết rằng những lời đe dọa áp thuế của ông Trump đã làm xấu đi bầu không khí trong phòng đàm phán. Ông giải thích rằng gần đây, trong thời kỳ chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa bản địa đang gia tăng, các thỏa thuận thương mại đã trở nên mang tính phòng thủ và buộc tội nhiều hơn. Ông Langrish, người đã giúp Canada ký kết các thỏa thuận thương mại với EU và Ấn Độ, cho biết rằng điều này trái ngược với cách thức các thỏa thuận như vậy được đạt được trước đây. Theo truyền thống, các cuộc đàm phán thương mại thường mang tính tích cực vì bạn đang nâng cấp một thỏa thuận vốn đã có hiệu quả giữa hai quốc gia.

Một cựu đàm phán viên thương mại khác, Karl Falkenberg, người đã nhiều năm làm đại diện cho EU trong các cuộc đàm phán, nói rằng ông Trump ‘không chấp nhận luật chơi’. Ông không có ý khen ngợi, nhưng ông Trump chắc chắn sẽ coi đó là một lời khen.

Vậy chính xác thì các cuộc đàm phán thương mại được tiến hành như thế nào? Điều gì diễn ra trong các phòng họp kín?

Quá trình đàm phán thương mại thường bắt đầu với việc mỗi bên chỉ định một trưởng đoàn đàm phán. Các nhóm được bố trí cho mỗi bàn đàm phán, có thể bao gồm các vấn đề như thuế quan, quy định, và mua sắm chính phủ. Mỗi bàn đàm phán sẽ có một thành viên phụ trách riêng.

Ông Langrish nói rằng sau đó, ‘cuộc đua bắt đầu’, lưu ý rằng các thỏa thuận thường mất nhiều năm để hoàn tất. Đối với ông Falkenberg, một ngày làm việc điển hình trong các cuộc đàm phán gồm một phiên vào buổi sáng và một phiên vào buổi chiều, nhưng ông cho biết đã từng ‘rời văn phòng lúc 5 giờ sáng’.

Mặc dù các bộ phim chính trị truyền hình thường phóng đại các xung đột trong đàm phán, nhưng hầu hết những người trong ngành đều nói rằng công việc thực sự diễn ra âm thầm, trong nhiều giờ thương lượng chiến lược, cả cho và nhận.

Wendy Cutler, một cựu nhà đàm phán thương mại của Mỹ, cho biết rằng yếu tố quan trọng nhất trong đàm phán là sự tin tưởng. Bà nói rằng bạn sẽ không bao giờ có được 100% sự tin tưởng, bởi vì mỗi bên đều có các mục tiêu quốc gia riêng. Nhưng nếu bạn cảm thấy có thể chia sẻ không chính thức các đề xuất với phía bên kia, và điều đó sẽ không bị rò rỉ ra báo chí hay lan truyền đến các bên liên quan, thì sẽ dễ dàng hơn để đi đến một kết thúc thành công.

Tuy nhiên, trong khi các yếu tố nội bộ trong phòng đàm phán có vai trò quan trọng, thì những gì đang diễn ra bên ngoài thế giới mới chính là thứ có thể quyết định sự thành – bại của một thỏa thuận. Ông Langrish chỉ ra rằng có những người phản đối một thỏa thuận được ký kết, chẳng hạn như một lĩnh vực kinh tế có thể bị ảnh hưởng tiêu cực, hoặc phe đối lập chính trị trong nước.

Bà Cutler nói thêm rằng điều khiến các nhóm đàm phán của Mỹ gặp khó khăn chính là việc ông Trump muốn họ ký kết các thỏa thuận mới với hầu hết các quốc gia trong một khoảng thời gian rất ngắn. Lời khuyên của bà Cutler dành cho Tổng thống Donald Trump và những người thân cận ông là hãy ngưng sử dụng mạng xã hội, vì việc quá công khai một cuộc đàm phán có thể gây ảnh hưởng đến tiến trình.

Trong khi đó, khi thuế quan của Mỹ dường như liên tục tăng giảm một cách khó hiểu, giới luật sư thương mại trên toàn thế giới đang rất được săn đón.

Chính quyền Mỹ đã quyết định tạm thời ngừng áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc. Động thái này được đưa ra trong bối cảnh hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đang nỗ lực giải quyết các bất đồng thương mại kéo dài. Việc ngừng áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc nhằm tránh làm gián đoạn đàm phán thương mại giữa hai nước.

Theo thông tin từ Financial Times, chính quyền Mỹ đã chỉ thị cho Cục Công nghiệp và An ninh thuộc Bộ Thương mại Mỹ – đơn vị giám sát các biện pháp kiểm soát xuất khẩu – tránh đưa ra các động thái cứng rắn đối với Trung Quốc trong những tháng gần đây. Các quan chức đương nhiệm và cựu quan chức cho biết các cuộc đàm phán kinh tế cấp cao giữa hai nước dự kiến nối lại tại Stockholm vào ngày 28-7.

Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong năm nay đang được xúc tiến. Việc nối lại xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc cũng được xem là một phần trong nỗ lực hỗ trợ Tổng thống Trump đạt được mục tiêu này. Động thái này cho thấy sự linh hoạt trong chính sách thương mại của Mỹ đối với Trung Quốc.

Gần đây, Tập đoàn công nghệ Nvidia thông báo sẽ tiếp tục bán bộ xử lý đồ họa H20 cho Trung Quốc, đảo ngược lệnh cấm xuất khẩu mà chính quyền ông Trump áp đặt hồi tháng tư. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick cho biết việc nối lại xuất khẩu chip là một phần trong khuôn khổ đàm phán liên quan đến đất hiếm và nam châm giữa hai nước.

Tuy nhiên, động thái này vấp phải sự phản đối từ giới chuyên gia an ninh, những người lo ngại rằng việc nới lỏng kiểm soát có thể làm suy yếu lợi thế kinh tế và quân sự của Mỹ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Việc cân bằng giữa mục tiêu thương mại và an ninh quốc gia đang trở thành một thách thức lớn đối với chính quyền Mỹ.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ, ông Howard Lutnick, mới đây đã lên tiếng khẳng định rằng thời hạn các nước phải trả thuế nhập khẩu cho hàng hóa vào Mỹ sẽ không có thay đổi thêm. Phát biểu này được ông Lutnick đưa ra trong một cuộc phỏng vấn với CBS News vào ngày 20/7.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hai lần lùi thời hạn áp thuế đối ứng ở mức cao với các đối tác thương mại, sau khi công bố chính sách này vào ngày 2/4. Lần đầu tiên là đến ngày 9/7 và hiện tại là sang đầu tháng 8. Tuy nhiên, ông Lutnick nhấn mạnh rằng việc bắt đầu thu thuế không đồng nghĩa với việc “Mỹ sẽ không tiếp tục đàm phán sau ngày này”.

Ông cũng tỏ ra tự tin về khả năng đạt được thỏa thuận thương mại với Liên minh châu Âu (EU). “Hai đối tác thương mại lớn nhất thế giới đang đàm phán với nhau. Chúng tôi sẽ có thỏa thuận. Tôi tự tin là như vậy”, ông nói.

Bộ trưởng Thương mại Mỹ cũng cho biết các nước nhỏ “ở Mỹ Latin, Caribbean, châu Phi” sẽ chỉ chịu mức thuế cơ bản là 10%. Điều này có thể giúp nhiều nước chưa nhận thư báo thuế của Mỹ thở phào. Trước đó, ông Trump từng cho biết mức chung cho các đối tác thương mại nhỏ sẽ là “hơn 10% một chút”.

Trong khi đó, ông Lutnick khẳng định “các đối tác lớn sẽ phải mở cửa thị trường, hoặc trả mức thuế công bằng cho Mỹ”. Ông cũng dự báo Tổng thống Trump sẽ đàm phán lại Hiệp định Thương mại Mỹ – Mexico – Canada (USMCA) mà 3 nước đã ký kết trong nhiệm kỳ đầu của ông.

Đến nay, 26 quốc gia đã được thông báo mức thuế nhập khẩu mới khi bán hàng sang Mỹ, bắt đầu từ ngày 1/8. Mức mới dao động từ 19-50%, phần lớn bằng hoặc tương đương ngưỡng công bố ngày 2/4. Hiện tại, các nước đều chịu thuế 10% khi bán hàng sang Mỹ. Nhiều đối tác thương mại đang đẩy nhanh tốc độ đàm phán với Mỹ, để giảm mức thuế phải chịu.

Đến nay, Mỹ mới công bố đạt thỏa thuận với Anh, Trung Quốc, Việt Nam và Indonesia.